Od Grünberga do Zielonej Góry

Polska Wełna stanowi część historii miasta. Jej burzliwe losy trwają od XIX wieku. Warto je przypomnieć w kontekście ostatniej przebudowy i powstania galerii rozrywkowo-handlowej Focus Park.

Początki Polskiej Wełny sięgają XIX wieku. W 1835 roku przy ulicy Wrocławskiej (ówczesna Breslauerstrasse) wybudowano na miejscu spalonej przędzalni nowoczesną fabrykę. Powstanie zakładów poprzedzają lata intensywnego rozwoju przemysłu włókienniczego w mieście. Pierwsze manufaktury powstały już na początku wieku. Ulica Wrocławska stanowiła wówczas ważny szlak handlowy, który prowadził w kierunku Krosna. Miasto przeżywało czas rozkwitu, rozwijał się także przemysł włókienniczy. Trwające wojny napoleońskie zapewniały stały napływ zleceń i pracy. Powstawały nowe kompleksy i nowe farbiarnie. Kres złotego okresu nastąpił wraz ze wzrostem znaczenia przemysłu włókienniczego w Łodzi. Dodatkowo wojna celna Prus z Królestwem Polskim znacznie okroiła rynek dla zielonogórskiego przemysłu.

W obliczu narastającego w mieście kryzysu właściciele najbogatszych fabryk postawili na inwestowanie w nowoczesne maszyny. Mniejsze zakłady wówczas upadły. W 1816 roku Brytyjczyk OBrien zbudował przędzalnię wełny funkcjonującą do 1833 roku, kiedy to wybuchł w niej pożar, który strawił nowoczesne jak na owe czasy maszyny o napędzie parowym. Zgliszcza czekały na nowego właściciela dwa lata. Został nim jeden z najbogatszych mieszczan, Fridrich Gottlob Förster. W roku 1835 powstała zatem pierwsza w mieście fabryka włókiennicza, nazwana na cześć ojca właściciela Jeremias Sigismund Förster u. Co. Dołączyła do niej druga fabryka - o wiele większa - wybudowana w latach 1870-73 po drugiej stronie ulicy.

Burzliwe lata

Kolejne lata w historii fabryki należały jednak do wyjątkowo burzliwych. W wyniku niespodziewanego bankructwa rodu Försterów fabrykę najpierw przejął Schlesische Bankverein z Wrocławia, tworząc Śląską Fabrykę Sukna, a następnie - zaledwie po upływie trzech lat - kupili ją Anglicy Oldroyd i Blakeley. Po upływie dziesięciu lat założyli oni spółkę Angielska Manufaktura Wełniana, która całkowicie zdominowała miejscowy rynek. Tymczasem starą fabrykę kupił pod koniec XIX wieku Reinhold Wolff, tworząc spółkę akcyjną Śląska Fabryka Sukna R. Wolff. Konkurencyjne firmy znalazły się zatem po przeciwnych stronach ulicy Wrocławskiej i rywalizowały ze sobą do roku 1909, kiedy to doszło do ich fuzji. W 1915 roku Angielska Manufaktura Wełniana została przemianowana na Niemiecką Manufakturę Wełnianą. W Zielonej Górze znajdowała się zatem jedna fabryka, za to z budynkami porozrzucanymi po całym mieście.

Ostateczne kształty

W latach 1920-1926 wybudowano nowoczesny kombinat fabryczny przy ul. Wrocławskiej, łączący wszystkie oddziały produkcyjne. Wtedy fabryka zyskała znany nam dzisiaj wygląd. Zakłady niemieckiej spółki stanowiły wówczas ważny punkt na przemysłowej mapie Europy Środkowej, przede wszystkim dzięki nowoczesnym maszynom.

Po przerwie podczas II wojny światowej zakłady, mimo wielu zniszczeń, wznowiły produkcję. Odtąd były przez wiele lat jednym z największych zakładów przemysłu wełnianego w Polsce. W czasach swojej świetności fabryka zatrudniała trzy tysiące osób. Kres jej działaniu przyniósł rok 1999, kiedy to zakłady ostatecznie zbankrutowały.

 

Pozostał po nich kompleks pustych budynków, stanowiących jednak ciekawą formę architektury przemysłowej. Jest to bowiem połączenie wczesnych form budownictwa fabrycznego i elementów typowej zabudowy industrialnej.

Ostatnim punktem na osi historii Polskiej Wełny jest powstanie galerii Focus Park. Architekci starali się zachować charakter budynku, trwały konsultacje z konserwatorem zabytków. Polska Wełna zyskała nowe oblicze, zachowując elementy swojej historii - nie tylko poprzez pozostawienie cech pierwotnej konstrukcji, ale również dzięki Muzeum Polskiej Wełny, które będzie działać na terenie galerii. Dodatkowym krokiem w stronę pielęgnacji tej jakże bogatej tradycji jest akcja "Złote Czasy Polskiej Wełny", która ma za zadanie ukazać losy fabryki widziane oczami jej pracowników. Historię bowiem zawsze tworzą ludzie.